Tips voor het betrekken van vrouwen bij de inrichting van de openbare ruimte

In een tv- en radio-uitzending besteedde Pointer aandacht aan de ervaringen van vrouwen en meiden in de openbare ruimte. Veel vrouwen voelen zich namelijk onveilig op stations, in het openbaar vervoer en in parken en bossen. In de uitzending kwam associate lector Krista Schram aan het woord. Zij werkte mee aan het onderzoeksrapport ‘Ruimte voor Meiden op Zuid’. In dit onderzoek is gekeken naar de beleving van de openbare ruimte door jonge vrouwen. Wij spraken met Krista Schram over haar onderzoek.

Het onderzoek beschrijft een aantal ontwerpprincipes over hoe de openbare ruimte in te richten is op een manier dat jonge vrouwen zich welkom en veilig voelen. Ook zijn er tips naar voren gekomen over hoe jonge vrouwen betrokken kunnen worden bij de inrichting van de openbare ruimte. Het onderzoek was een samenwerking tussen Hogeschool Inholland, verschillende Nederlandse universiteiten, de gemeente Rotterdam en jonge vrouwen zelf.

Tips voor ontwerp van de openbare ruimte

‘De ontwerpprincipes uit het onderzoek kunnen door gemeenten gebruikt worden als checklist,’ aldus associate lector Krista Schram. ‘Ga eens met meiden zelf naar een park of een plein om te kijken of deze plek voldoet aan de wensen van deze jonge vrouwen. En evalueer ook achteraf of een bepaalde inrichting van de openbare ruimte ook daadwerkelijk alle verschillende groepen aantrekt die beoogd waren.’

Dit zijn de belangrijkste inzichten voor gemeenten:

1. De manier waarop de openbare ruimte is ingericht, maakt uit voor de veiligheidsbeleving
   Door de ruimtelijke inrichting geef je bepaalde groepen meer of minder ruimte. Veel plekken zijn zo ingericht dat ze aansluiten op de behoeften van jongens en mannen. Denk bijvoorbeeld aan skateparken en voetbalveldjes. Deze plekken zijn aantrekkelijker voor jongens en mannen en er zullen dus ook vaker groepen jongens en mannen zijn: dit zijn plekken die jonge vrouwen daarom vermijden. Ook heeft de ruimtelijke inrichting invloed op de manier waarop jonge vrouwen zich door de ruimte heen bewegen. Vraag daarom in een onderzoek niet alleen of vrouwen zich veilig voelen in de openbare ruimte, maar ook op welke plekken en waarom. Vraag ook waar zij zich wel graag bevinden en waarom. In dit onderzoek is dit gedaan door jonge vrouwen te vragen naar hun beleving van de inrichting van de ruimte op specifieke plekken in Rotterdam-Zuid.
2. Houd rekening met drie concrete ontwerpprincipes om de openbare ruimte veiliger te maken voor meisjes en vrouwen:
   • Creëer betekenisvolle plekken die multifunctioneel gebruikt kunnen worden
     Uit de literatuurstudie en interviews blijkt dat jonge vrouwen voorkeur hebben voor plekken waar zij kunnen kletsen, elkaar ontmoeten, mensen kunnen observeren maar zich ook terug kunnen trekken. Ook gaan zij vaak naar buiten met een doel. Dit is het beste mogelijk op een plek die verschillende functies heeft, niet te rustig of te druk is en ook ruimte heeft waar jonge vrouwen zich terug kunnen trekken.
     In de uitzending van Pointer laat Krista Schram bijvoorbeeld een pleintje zien waar picknicktafels staan naast een terras. Dit is voor veel meiden aantrekkelijk om met elkaar te zitten. Lange banken waar iedereen naast je kan gaan zitten zijn dan weer minder aantrekkelijk en voelen onveiliger.
   • Zorg voor vanzelfsprekend, zichtbaar toezicht door mensen (‘ogen op straat’)
     Jonge vrouwen ervaren een positieve invloed op hun veiligheidsbeleving door de aanwezigheid van zichtbaar, vanzelfsprekend en menselijk toezicht in de openbare ruimte. Dit kan bereikt worden door compactheid van de ruimte, waarbij er gebouwen in de omgeving zijn die uitkijken op straat, en een variatie van functies binnen deze openbare ruimte. Steeds meer zachte vormen van toezicht in de openbare ruimte worden vervangen door harde vormen van toezicht zoals camera’s en politie. Deze harde vormen van toezicht blijken echter onvoldoende te werken voor de veiligheidsbeleving van jonge vrouwen.
   • Houd er rekening mee dat de culturele en normatieve kaders waar jonge vrouwen mee opgroeien van invloed zijn op het gebruik van de openbare ruimte
     Verschillende normen leiden tot verschillende opvattingen over veiligheid: de ene ouder vertelt een dochter dat zij ’s avonds buiten niet veilig is, de andere ouder vertelt dit niet. Als gevolg van deze opvattingen over veiligheid, voelt de ene jonge vrouw zich beperkter om te gaan en staan waar zij wil dan de andere. Wanneer hier rekening mee wordt gehouden, zijn interventies het meest effectief. Dit kan gedaan worden door diverse mensen te betrekken bij de ontwikkeling van beleid en interventies die zich richten op veiligheidsbeleving in de openbare ruimte.
     Meer ontwerpprincipes zijn te vinden in het onderzoeksrapport Ruimte voor Meiden op Zuid.
3. Betrek de doelgroep zelf
   Dit onderzoek is een goed voorbeeld van hoe jonge vrouwen betrokken kunnen worden in zowel onderzoek naar veiligheidsbeleving alsook bij de inrichting van de openbare ruimte. Door jonge vrouwen te betrekken in het onderzoek naar de veiligheidsbeleving en de inrichting van de openbare ruimte, geef je hen zeggenschap over de openbare ruimte. Tips uit dit onderzoek voor gemeenten om jonge vrouwen te betrekken zijn: verplaats je in de leefwereld van jonge vrouwen en plan genoeg tijd in om een relatie op te bouwen met de deelnemers.

Meer lezen?

• Inspiratiegids inclusieve beweegvriendelijke omgeving
• Hoe ontwerp je een beweegvriendelijk (stads)park voor vrouwen en meiden?
• Ontwerp skateparken ook voor meiden

Met dank aan Hanna Cornelisse

Deel via: